شناخت و آشنایی با انواع پلاستیک از جنبه‌های مختلفی اهمیت دارد چرا که با شناخت انواع مختلف پلاستیک می‌دانید که قطعه‌ی تولید شده چه مصارفی دارد، قیمت آن چقدر است و از همه مهم‌تر آیا بازیافت می‌شود یا خیر؟ برای مثال خواهید دانست که یک ظرف پلاستیکی از چه نوع پلیمری ساخته شده است.
بهتر است قبل از اینکه با انواع پلاستیک آشنا شوید توضیح مختصری درمورد خود پلاستیک بدهیم تا به شناخت کامل‌تری برسید.
پلاستیک چیست؟
پلاستیک و ظرف پلاستیکی از مواد طبیعی چون نفت، ذغال سنگ، گاز طبیعی، مواد معدنی و گیاهان درست می‌شود. تقریبا پلاستیک‌ها از سال 1950 میلادی تا کنون در صنعت بسته بندی مواد غذایی با ظرف پلاستیکی، استفاده در قطعات مختلف وسایل حمل و نقل، در پزشکی و… استفاده می‌شود. از دلایل اصلی استفاده از پلاستیک می‌توان به داشتن ویژگی‌هایی چون در دسترس بودن، قیمت پایینتر، قابلیت انعطاف پذیری، سبکی و مقاومت بالا اشاره کرد.
شاید جالب باشد بدانید که از سال‌های 1800 میلادی از پلاستیک برای جایگزین عاج فیل و لاک لاکپشت استفاده شد و اولین پلاستیک از ترکیب سلولز که در گیاهان و درختان است، ساخته شد. پلاستیک‌ها در یک درجه حرارت مشخصی قابلیت شکل دهی پیدا می‌کنند و به همین دلیل می‌توان از آنها فرآوردهای مختلفی تولید کرد. کلمه‌ی پلاستیک نیز اشاره به انعطاف پذیری دارد که تنوع آنها را شرح می‌دهد.
تقریبا امروزه تمامی ما در زندگی روزمره پلاستیک را مشاهده می‌کنیم. وقتی با گوشی موبایل یا کامپیوترخود مشغول کار کردن هستیم بخشی از این دستگاه‌ها از پلاستیک ساخته شده‌اند. زمانی که از وسایل حمل و نقل چون قطار، ماشین و … استفاده می‌کنید باید بدانید که بسیاری از قطعات آنها از پلاستیک ساخته شده است.
ظرف پلاستیکی که در آنها مواد غذایی چون حبوبات، سس، آبلیمو و … را نگهداری می‌کنید نیز از پلاستیک هستند و حتی در بسته بندی داروها نیز از ظرف پلاستیکی استفاده می‌شود. در واقع پلاستیک‌ها امروزه در زندگی بشر بسیار استفاده می‌شود و تاثیرات مثبتی دارد.
تقسیم بندی پلاستیک‌ها
1- پلی اتیلین ترفتالات یا پلی استر (PET یا PETE)
این دسته از پلاستیک‌ها نمی‌گذارند تا اکسیژن به داخل نفوذ کرده و ماده فاسد شود از طرفی مانع از خروج دی اکسید کربن انواع نوشیدنی‌های گازدار نیز می‌شود. به همین دلیل در صنعت بسته بندی برای نگهداری انواع مواد غذایی و نوشیدنی‌ها از ظرف پلاستیکی با جنس پلی استر استفاده می‌کنند.
2- پلی اتیلن فشرده (HDPE)
پلی اتیلن در مقایسه با پلی استر از لحاظ مقاومت و ضخامت بالاتر بوده چرا که زنجیره‌های پلیمری بسته‌ای دارد و همین موضوع موجب می‌شود تا فشرده شود. پلی اتلین نسبت به بقیه‌ی پلاستیک‌ها یک ماده خاص است. از این نوع پلاستیک در تولید بطری‌های مات شیر، ظرف پلاستیکی شامپوها، بطری‌های پزشکی، کیسه‌های خواربار فروشی و … استفاده می‌شود.
3- پلی وینیل کلراید (PVC)
در ابتدا پی وی سی دومین پلاستیک پر استفاده در دنیا بود اما از آنجا که فرآیند تولید و دور ریزی این نوع پلاستیک برای محیط زیست خطرناک است دیگر مثل قبل جایگاهی ندارد. از پی وی سی در تولید کیسه‌ی خون، چسب زخم، اسباب بازی‌ها، ظرف پلاستیکی نگهداری مواد شوینده و … استفاده می‌شود.
4- پلی اتیلن با چگالی کم (LDPE)
پلی اتین‌ها ساده‌ترین ساختار شیمیایی پلیمر پلاستیکی را دارند و همین موضوع سبب شده است تا فرآوری آنها ارزان و ساده باشد. در حال حاضر این نوع پلاستیک پر استفاده‌ترین پلاستیک در جهان است.
5- پلی پروپیلن (PP)
یکی از ویژگی‌های اصلی پلی پروپیلن، داشتن مقاومت بالا در برابر گرما است از این رو برای ساخت ظرف پلاستیکی غذاهای گرم مورد استفاده قرار میگیرد. پلی پروپیلن از لحاظ استحکام بینLPDE و HDPE (پلی اتیلن فشرده) قرار دارد. جالب است بدانید که علاوه بر ظرف پلاستیکی غذای گرم در تولید پوشاک‌های یکبار مصرف نیز از پلی پروپیلن استفاده می‌شود.
6- پلی استیرن (PS)
پلی استیرن در برابر گرما و یا غذای چرب، استیرن تولید می‌کند که این ماده برای سیستم عصبی و مغز بسیار مضر و سمی است و همچنین بر کبد، ریه‌ها، ژن‌ها و سیستم ایمنی بدن تاثیرات منفی دارد. یکی دیگر از معایب پی اس این است که از لحاظ بازیافت نیز امتیاز کمی دارد.
در حال حاضر از پلی استیرن در تولید کارتن تخم مرغ، ظرف پلاستیکی غذا، فنجان‌ها، ظروف یکبار مصرف، کلاه دوچرخه سواری و بسته بندی مورد استفاده قرار میگیرد.
ویژگی و کاربردهای ترموپلاستیک‌ها
برخی از ترموپلاستیک‌ها بسیار محکم بوده و قیمت بالایی دارند از این رو می‌توانند جایگزین فلز باشند. برخی دیگر نیز در محصولات و مواردی مورد استفاده قرار می‌گیرند که در زندگی امروزی، همه ما با آنها سروکار داریم. ترموپلاستیک‌ها به دلیل داشتن خواص مکانیکی و شیمیایی مناسب در کاربردهای صنعتی فراوانی چون تجهیزات الکتریکی، لوله‌ها و تجهیزات انتقال، پوشش‌ها، اتصالات و موارد این گونه استفاده می‌شوند.
از ویژگی‌های ترموپلاستیک‌ها می‌توان به موار زیر اشاره داشت:
- در مقابل گرما مقاومت خوبی دارند و جمع نمی‌شوند.
- از لحاظ استحکام در سطح بالایی قرار دارند.
- به سادگی می‌توان آنها را خم کرد.
- هزینه‌ی فرآوری آنها کم است.
- از لحاظ کاربردی فواید فراوانی دارند.
- برخی از ترموپلاستیک‌ها که کیفیت پایینی دارند ذوب می‌شوند.
- وزن کمی دارند و سبک هستند.
- گاهی در صورت گرما دیدن نرم و در برابر سرما سخت می‌شوند.
- قابلیت بازیافت سریع‌تری نسبت به دیگر انواع پلاستیک دارند و دوباره می‌توان از آنها در ساخت ظرف پلاستیکی و … استفاده کرد. این ویژگی ترموپلاستیک‌ها سبب شده تا در گروه پلاستیک‌های کم خطر برای محیط زیست قرار بگیرند.
- تحت فشار زیاد شکسته می‌شوند.
- ترموپلاستیک‌ها در مقایسه با ترموست‌ها قیمت بالایی دارند.
ویژگی و کاربردهای ترموست‌ها
ترموست‌ها در مقایسه با ترموپلاستیک‌ها در برابر خوردگی مقاومت پایینی دارند از این رو استفاده از آنها در صنایع به مواردی نظیر ساخت شیرها، لوله‌ها، ظروف، پمپ‌ها، عایق کاری، پوشش‌های محفاظ، چسبنده‌ها و … محدود می‌شود.
- مقاومت خوبی در برابر گرما دارند.
- انعطاف ناپذیر و سخت هستند.
- در مقابل قارچ مقاوم هستند.
- از لحاظ ابعاد و سایز ثابت هستند.
- پایا هستند.
ویژگی و کاربردهای الاستومرها
الاستومرها از لحاظ شیمیایی در برابر قلیاها، نمک‌ها و اسیدهای معدنی رقیق مقاومت دارند و از آنها به عنوان مواد پوشش تانک‌ها، مخازن و لوله‌ها استفاده می‌شود.
نوع پلاستیک، روش اعمال نیرو، اجزای ترکیب، شکل محصول و فرآیند تولید همگی از عواملی هستند که بر خاصیت دقیق الاستومرها تاثیر می‌گذارند در واقع خاصیت این نوع پلاستیک‌ها تحت تاثیر این موارد است. ولی به طور کلی خاصیت کشسانی و ارتجاعی یکی از ویژگی‌های الاستومرها است.
یک دیدگاه بنویسید